АНТРОПОГЕНДИК ФАКТОРЛОР

– адамзаттын

иш-аракетинен пайда болгон факторлор. Алардын таасиринен бүгүнкү күндө өтө татаал экол. кырдаалдар (парниктик эффект, к-талык жаан-чачын, токой аянттарынын кыскарышы, чөйрөнүн уулуу заттар м-н булганышы ж. б.) пайда болду. Булгоочу заттардын көбү азык зат­тар аркылуу адамга көптөгөн ооруларды алып келди. Адамзат коомунун жаратылышка тийгизген таасиринен масштабы глобалдык деңгээлге жетип, жашоо шартын төмөндөтүп жиберди. Терс кубулуштардын пайда болушунун эң негизги себептери – жерди экстенсивдүү пайдалануу, урбанизацияланган шаарлардын, кыштактардын, а. ч. аянтынын кеңейиши ж. б. Техногендик факторлордун (аба жол транспорту, завод, фабрика куруу, космоско учуу ж. б.) таа­сири астында табигый экосистемалардын аянттары кескин кыскарып жатат. Жылына нымдуу тропик токойлору 16,8 млн гектарга кыс­карып, 6 млн га чөлдөр пайда болуп, к-талык

Кенди ачык жол м-н казуудан пайда болгон ландшафт – Бингем каньону.

Кенди ачык жол м-н казуудан пайда болгон ланд­шафт – Бингем каньону. жаан-чачындан 50 млн га токойлор жабыркап, түшүмдүүлүгү асыл болгон 26 млрд т топурак чириндиси жоголуп, 25-30 миң өсүмдүк түрлөрү жок болуу чегинде. Натыйжада, биосфералык кызмат аткаруучу көптөгөн өсүмдүктөрдүн, жаныбарлардын, микроорганизмдердин түрлөрү азайып, кээ бир түрлөр (тур, стеллер ую ж. б.) жер бетинен таптакыр жок болду. О. эле биосферанын биол. продукциясы төмөндөп, экол. тең салмактуулук бузу луп, адам баласынын жашоосу үчүн өтө коркунучтуу глобалдык ж-а региондук экол. проблемалар пайда болууда. Бул биосфералык терс көрүнүштөр акырында келип коомдук деңгээлдеги саясий-экон. кризистерди пайда кылып, улуттук же мамл. деңгээл­деги экол.-экон. апааттын пайда болушуна өбөлгө түзүүдө. М. Чоров.