Difference between revisions of "АНДОРРА"
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АНДОРРА''' Андорра Княздыгы-- Европанын түш.-батышындагы мамлекет. Франция м-н Испаниянын чек арасында, Чыгыш Принейде, Валира-дель-Орьен (Эбро д-нын алабы) д-нын өрөөнүндө жайгашкан. Аянты 464 ''км<sup>2</sup>.'' Дүйнөдөгү аянты б-ча эң чакан өлкөлөрдүн бири. Түндүктөн түштүккө карай 25 ''км''ге, батыштанчыгышка 29 ''км''ге созулат. Калкы 83,9 миң[[File:АНДОРРА_84.png | thumb | none]] | |||
д-нын өрөөнүндө жайгашкан. Аянты 464 ''км<sup>2</sup>.'' | |||
Дүйнөдөгү аянты б-ча эң чакан өлкөлөрдүн бири. | |||
Түндүктөн түштүккө карай 25 ''км''ге, | |||
[[File:АНДОРРА_84.png | thumb | none]] | |||
[[File:АНДОРРА_85.png | thumb | none]] | [[File:АНДОРРА_85.png | thumb | none]] | ||
[[File:АНДОРРА_86.png | thumb | АНДОРРА]] | [[File:АНДОРРА_86.png | thumb | АНДОРРА]] | ||
(2009). Борбору – Андорра-ла-Велья ш. Расмий | (2009). Борбору – Андорра-ла-Велья ш. Расмий | ||
тили – каталан тили; о. эле испан, француз тилдери да колдонулат. Акча бирдиги – евро (2002- | тили – каталан тили; о. эле испан, француз тилдери да колдонулат. Акча бирдиги – евро (2002-жылдан). Адм.-айм. жактан 7 общинага бөлүнөт. А. – БУУнун (1993), ЕККУнун (1999), Европа кеңешинин (1994) мүчөсү. А.А. – унитардык мамлекет. Конституциясы 14.3.1993-ж. кабыл алынган. А. – парламенттик княздык. Мамл. башчысы – Франция президенти ж-а Урхель епискобу. Кош башкаруу бирдей бийликке ээ. Мыйзам чыгаруучу жогорку органы – бир палаталуу Генералдык кеңеш (4 жылга шайланат). Генералдык кеңештин башкаруу органы – синдикатура, аны генералдык синдик башкарат. Саясий партиялары – Либералдык союз ж-а Улуттук-демокр. биримдик. Жерг. калкы андорралыктар (45,98%), көпчүлүгү – испандар (26,4%); о. эле португалдар (14,2%), француздар (4,9%), англичандар, шотланддар, мароккалыктар, немистер, инди-пакистандыктар, еврейлер, филиппиндиктер жашайт. Католик динин тутат. Калкынын жашынын орт. узактыгы эркектериники – 80,8, аялдарыныкы – 87,6 жаш. Орт. жыпггыгы 1 ''км''<sup>2</sup> жерге 181 киши. Шаар калкы 93% (2000). Ири шаары – Андорра-ла-Велья. Алгач 805-ж. Урхель епискобунун испаниялык документтеринде эскерилет. 1278-жылдан Франция м-н Испания епискобунун кош башкаруусунда болгон. 1793-ж. Франция башкаруудан баш тартып, бирок 1806-ж. башкаруу бийлиги Наполеон I Бонапарт тарабынан калыбына келтирилген. 1866-67-ж. конституция киргизилип, өлкөнүн ичинде епископтун бийлиги чектелип, бирок толук эркиндикке жетишкен эмес. 1993-ж. Испания м-н Франция бир келишимге келип, биринчи конституциясы кабыл алынып, азыр суверендүү мамлекет (княздык).<br> | ||
жылдан). Адм.-айм. жактан 7 общинага бөлүнөт. А. – БУУнун (1993), ЕККУнун (1999), Европа кеңешинин (1994) мүчөсү. | |||
А.А. – унитардык мамлекет. Конституциясы 14.3.1993-ж. кабыл алынган. А. – парламенттик княздык. Мамл. башчысы – Франция президенти ж-а Урхель епискобу. Кош башкаруу бирдей бийликке ээ. Мыйзам чыгаруучу жогорку органы – бир палаталуу Генералдык кеңеш (4 жылга шайланат). Генералдык кеңештин башкаруу органы – синдикатура, аны генералдык синдик башкарат. Саясий партиялары – Либералдык союз ж-а Улуттук-демокр. биримдик. | |||
Жерг. калкы андорралыктар (45,98%), көпчүлүгү – испандар (26,4%); о. эле португалдар (14,2%), француздар (4,9%), англичандар, шотланддар, мароккалыктар, немистер, инди-пакистандыктар, еврейлер, филиппиндиктер жашайт. Католик динин тутат. Калкынын жашынын орт. узактыгы эркектериники – 80,8, аялдарыныкы – 87,6 жаш. Орт. жыпггыгы 1 ''км''<sup>2</sup> жерге 181 киши. Шаар калкы 93% (2000). Ири шаары – Андорра-ла-Велья. Алгач 805-ж. Урхель епискобунун испаниялык документтеринде эскерилет. 1278-жылдан Франция м-н Испания епискобунун кош башкаруусунда болгон. 1793-ж. Франция башкаруудан баш тартып, бирок 1806-ж. башкаруу бийлиги Наполеон I Бонапарт тарабынан калыбына келтирилген. 1866-67-ж. конституция киргизилип, өлкөнүн ичинде епископтун бийлиги чектелип, бирок толук эркиндикке жетишкен эмес. 1993-ж. Испания м-н Франция бир келишимге келип, биринчи конституциясы кабыл алынып, азыр суверендүү мамлекет (княздык).<br> | |||
==Экономикасынын== | ==Экономикасынын== | ||
негизин – чет өлкөлүк туристтерди тейлөө түзүп, ал ички дүң продукциясындагы кирешенин 80% ин берет. Жылына 16 | негизин – чет өлкөлүк туристтерди тейлөө түзүп, ал ички дүң продукциясындагы кирешенин 80% ин берет. Жылына 16 млн турист (1 адамга 230 турист) келет; 260тан ашык отель иштейт. Туристтердин көбү (жылына 10 млнго жакын) тоо лыжасына кызыккандар. Ички дүң продукциясынын көлөмү<br>3,9 млрд доллар, аны киши башына бөлүштүргөндө 34,6 миң доллардан (АКШ; 2013) туура келет. А. – эл аралык финансы борбору; көптөгөн товарларга салыктын жоктугу туристтерди гана эмес, о. эле чет өлкөлүк инвесторлорду, коммерсанттарды, финансисттерди да кызыктырат. Минералдык ж-а терм суулары дарылоодо, үйлөрдү жылытууда пайдаланылат. Батыш Европадагы ден соолукту чыңдоочу эң ири Кальдеа комплекси иштейт. Too дарыяларындагы чакан ГЭСтерден электр энергиясы өндүрүлүп, Испанияга экспорттолот. Жеңил, тамак-аш (сыр, минералдуу суулар, тамеки), жыгаччылык (Пириней Кызыл карагайынан, эменден Испаниянын мебель ф-калары үчүн жогорку сапаттагы такталар даярдалат) өнөр жай ишканалары бар. Жеринин 2,2% иштетилет. Тоолуу аймактарында кой, эчки багылып, өрөөндөрүндө тамеки, арпа, кара буудай, картошка, жашылча айдалат. Жүзүмчүлүк өнүккөн. Темир жол | ||
млн турист (1 адамга 230 турист) келет; 260тан | ж-а аэропорт жок; негизги транспорту болгон автомобиль жолунун уз. 269 ''км.'' Экспортко туз, жүн, сыр, жыгач көмүрүн, минералдуу суу чыгарып, сырттан өнөр жай товарларын, азык түлүк алат. Негизги соода шериктери: Францияж-а Испания. ''С. Айткулова.''<br> | ||
ашык отель иштейт. Туристтердин көбү (жылына 10 млнго жакын) тоо лыжасына кызыккандар. Ички дүң продукциясынын көлөмү<br> | |||
3,9 млрд доллар, аны киши башына бөлүштүргөндө 34,6 миң доллардан (АКШ; 2013) туура | |||
келет. А. – эл аралык финансы борбору; көптөгөн товарларга салыктын жоктугу туристтерди | |||
гана эмес, о. эле чет өлкөлүк инвесторлорду, коммерсанттарды, финансисттерди да кызыктырат. | |||
Минералдык ж-а терм суулары дарылоодо, | |||
үйлөрдү жылытууда пайдаланылат. Батыш Европадагы ден соолукту чыңдоочу эң ири Кальдеа комплекси иштейт. Too дарыяларындагы | |||
чакан ГЭСтерден электр энергиясы өндүрүлүп, | |||
Испанияга экспорттолот. Жеңил, тамак-аш | |||
(сыр, минералдуу суулар, тамеки), жыгаччылык | |||
(Пириней Кызыл карагайынан, эменден Испаниянын мебель ф-калары үчүн жогорку сапаттагы такталар даярдалат) өнөр жай ишканалары бар. Жеринин 2,2% иштетилет. Тоолуу аймактарында кой, эчки багылып, өрөөндөрүндө | |||
тамеки, арпа, кара буудай, картошка, жашылча айдалат. Жүзүмчүлүк өнүккөн. Темир жол | |||
ж-а аэропорт жок; негизги транспорту болгон | |||
автомобиль жолунун уз. 269 ''км.'' Экспортко туз, | |||
жүн, сыр, жыгач көмүрүн, минералдуу суу чыгарып, сырттан өнөр жай товарларын, | |||
09:14, 25 -ноябрь (Жетинин айы) 2022 -деги абалы
АНДОРРА Андорра Княздыгы-- Европанын түш.-батышындагы мамлекет. Франция м-н Испаниянын чек арасында, Чыгыш Принейде, Валира-дель-Орьен (Эбро д-нын алабы) д-нын өрөөнүндө жайгашкан. Аянты 464 км2. Дүйнөдөгү аянты б-ча эң чакан өлкөлөрдүн бири. Түндүктөн түштүккө карай 25 кмге, батыштанчыгышка 29 кмге созулат. Калкы 83,9 миң
(2009). Борбору – Андорра-ла-Велья ш. Расмий
тили – каталан тили; о. эле испан, француз тилдери да колдонулат. Акча бирдиги – евро (2002-жылдан). Адм.-айм. жактан 7 общинага бөлүнөт. А. – БУУнун (1993), ЕККУнун (1999), Европа кеңешинин (1994) мүчөсү. А.А. – унитардык мамлекет. Конституциясы 14.3.1993-ж. кабыл алынган. А. – парламенттик княздык. Мамл. башчысы – Франция президенти ж-а Урхель епискобу. Кош башкаруу бирдей бийликке ээ. Мыйзам чыгаруучу жогорку органы – бир палаталуу Генералдык кеңеш (4 жылга шайланат). Генералдык кеңештин башкаруу органы – синдикатура, аны генералдык синдик башкарат. Саясий партиялары – Либералдык союз ж-а Улуттук-демокр. биримдик. Жерг. калкы андорралыктар (45,98%), көпчүлүгү – испандар (26,4%); о. эле португалдар (14,2%), француздар (4,9%), англичандар, шотланддар, мароккалыктар, немистер, инди-пакистандыктар, еврейлер, филиппиндиктер жашайт. Католик динин тутат. Калкынын жашынын орт. узактыгы эркектериники – 80,8, аялдарыныкы – 87,6 жаш. Орт. жыпггыгы 1 км2 жерге 181 киши. Шаар калкы 93% (2000). Ири шаары – Андорра-ла-Велья. Алгач 805-ж. Урхель епискобунун испаниялык документтеринде эскерилет. 1278-жылдан Франция м-н Испания епискобунун кош башкаруусунда болгон. 1793-ж. Франция башкаруудан баш тартып, бирок 1806-ж. башкаруу бийлиги Наполеон I Бонапарт тарабынан калыбына келтирилген. 1866-67-ж. конституция киргизилип, өлкөнүн ичинде епископтун бийлиги чектелип, бирок толук эркиндикке жетишкен эмес. 1993-ж. Испания м-н Франция бир келишимге келип, биринчи конституциясы кабыл алынып, азыр суверендүү мамлекет (княздык).
Экономикасынын
негизин – чет өлкөлүк туристтерди тейлөө түзүп, ал ички дүң продукциясындагы кирешенин 80% ин берет. Жылына 16 млн турист (1 адамга 230 турист) келет; 260тан ашык отель иштейт. Туристтердин көбү (жылына 10 млнго жакын) тоо лыжасына кызыккандар. Ички дүң продукциясынын көлөмү
3,9 млрд доллар, аны киши башына бөлүштүргөндө 34,6 миң доллардан (АКШ; 2013) туура келет. А. – эл аралык финансы борбору; көптөгөн товарларга салыктын жоктугу туристтерди гана эмес, о. эле чет өлкөлүк инвесторлорду, коммерсанттарды, финансисттерди да кызыктырат. Минералдык ж-а терм суулары дарылоодо, үйлөрдү жылытууда пайдаланылат. Батыш Европадагы ден соолукту чыңдоочу эң ири Кальдеа комплекси иштейт. Too дарыяларындагы чакан ГЭСтерден электр энергиясы өндүрүлүп, Испанияга экспорттолот. Жеңил, тамак-аш (сыр, минералдуу суулар, тамеки), жыгаччылык (Пириней Кызыл карагайынан, эменден Испаниянын мебель ф-калары үчүн жогорку сапаттагы такталар даярдалат) өнөр жай ишканалары бар. Жеринин 2,2% иштетилет. Тоолуу аймактарында кой, эчки багылып, өрөөндөрүндө тамеки, арпа, кара буудай, картошка, жашылча айдалат. Жүзүмчүлүк өнүккөн. Темир жол
ж-а аэропорт жок; негизги транспорту болгон автомобиль жолунун уз. 269 км. Экспортко туз, жүн, сыр, жыгач көмүрүн, минералдуу суу чыгарып, сырттан өнөр жай товарларын, азык түлүк алат. Негизги соода шериктери: Францияж-а Испания. С. Айткулова.