Difference between revisions of "АЛКАЛОИДДЕР"

Кыргызстан Энциклопедия Жана Терминология Борбору дан
Jump to navigation Jump to search
м (1 revision imported)
м (→‎top: категория кошуу)
 
(5 intermediate revisions by 4 users not shown)
1 -сап: 1 -сап:
‒ азоту бар өсүмдүктөрдөн бөлүнүп алынуучу орг. негиздер. А. өсүмдүк курамында алма, шарап, лимон, акак, козу кулак ж. б. к-талар м-н көбүнчө орг. туз түрүндө кездешет ж-а алардан ар түрдүү хим. жолдор м-н
'''АКЛКАЛОИДДЕР''' ‒ азоту бар өсүмдүктөрдөн бөлүнүп алынуучу органикалык  негиздер. Алкалоиддер  өсүмдүк курамында алма, шарап, лимон, акак, козу кулак ж. б. кислоталар <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> көбүнчө органикалык  туз түрүндө кездешет <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> алардан ар түрдүү химиялык  жолдор <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span>  бөлүнүп алынат. Эгерде кургатылган өсүмдүк курамында 1‒2 %ке чейин алкалоиддер болсо, андай өсүмдүк алкалоиддерди алууга толук жарамдуу деп эсептелет. Ал өсүмдүктөр өтө эле ар түрдүү (к. а''лкалоиддүү өсүмдүктөр''). Азыркы күндө миӊден ашык алкалоиддер  белгилүү. Көпчүлүгүнүн түзүлүшү өтө татаал. Мисалы , морфин 1806-жылы  белгилүү болсо да, анын түзүлүшү 1953-жылы  синтезделип алынгандан кийин гана аныкталган. 20-кылымда химиктер акалоиддердин түзүлүшүн аныктоодо чоӊ ийгиликтерге жетишти. Көпчүлүк алкалоиддер түссүз кристалл <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> физиологиялык активдүү заттар. Алар баалуу дары болгондуктан адамдын белгилүү органдары <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> системаларына күчтүү таасир тийгизет. Мисалы, стрихнин, кофеин адамдын борбордук  нерв системасын дүүлүктүрсө, морфин аны тынчтандырат. Өсүмдүк курамынан <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> синтез жолу <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> алынган алкалоиддердин көпчүлүгү эл чарбасында, айрыкча медицинада кеӊири колдонулат.
бөлүнүп алынат. Эгерде кургатылган өсүмдүк курамында 1‒2 %ке чейин А. болсо, андай өсүмдүк А-ди алууга толук жарамдуу деп эсептелет. Ал өсүмдүкт өр өтө эле ар түрдүү (к. ''Алкалоиддүү өсүмдүкт өр''). Азыркы күндө миӊден ашык А. белгилүү. Көпчүлүгүнүн түзүлүшү өтө татаал. Мис., морфин 1806-ж. белгилүү болсо да, анын түзүлүшү 1953-ж. синтезделип алынгандан кийин гана аныкталган. 20-к-да химиктер А-дин түзүлүшүн аныктоодо чоӊ ийгиликтерге жетишти. Көпчүлүк А. түссүз кристалл ж-а физиол. активдүү заттар. Алар баалуу дары болгондук тан адамдын белгилүү органдары м-н система ларына күчтүү таасир тийгизет. Мис., стрихнин, кофеин адамдын борб. нерв системасын дүүлүктүрсө, морфин аны тынчтандырат. Өсүмдүк курамынан ж-а синтез жолу м-н алынган А-дин көпчүлүгү эл чарбасында, айрыкча медицинада кеӊири колдонулат.<br>
Ад.: ''Орехов А.П.'' Химия алкалоидов. 2-изд., М., 1955; ''Генри Т. А''. Химия растительных алкалоидов, пер. с англ., М., 1956. ''С. Адылов.''<br>


''Ад''.: ''Орехов А.П.'' Химия алкалоидов. 2-изд., М., 1955; ''Генри Т. А''. Химия растительных алкалоидов, пер. с англ., М., 1956.
                                                                                                              ''С. Адылов.''<br>
[[Категория:1-Том]]

09:20, 12 Сентябрь (Аяк оона) 2024 -га соңку версиясы

АКЛКАЛОИДДЕР ‒ азоту бар өсүмдүктөрдөн бөлүнүп алынуучу органикалык негиздер. Алкалоиддер өсүмдүк курамында алма, шарап, лимон, акак, козу кулак ж. б. кислоталар менен көбүнчө органикалык туз түрүндө кездешет жана алардан ар түрдүү химиялык жолдор менен бөлүнүп алынат. Эгерде кургатылган өсүмдүк курамында 1‒2 %ке чейин алкалоиддер болсо, андай өсүмдүк алкалоиддерди алууга толук жарамдуу деп эсептелет. Ал өсүмдүктөр өтө эле ар түрдүү (к. алкалоиддүү өсүмдүктөр). Азыркы күндө миӊден ашык алкалоиддер белгилүү. Көпчүлүгүнүн түзүлүшү өтө татаал. Мисалы , морфин 1806-жылы белгилүү болсо да, анын түзүлүшү 1953-жылы синтезделип алынгандан кийин гана аныкталган. 20-кылымда химиктер акалоиддердин түзүлүшүн аныктоодо чоӊ ийгиликтерге жетишти. Көпчүлүк алкалоиддер түссүз кристалл жана физиологиялык активдүү заттар. Алар баалуу дары болгондуктан адамдын белгилүү органдары менен системаларына күчтүү таасир тийгизет. Мисалы, стрихнин, кофеин адамдын борбордук нерв системасын дүүлүктүрсө, морфин аны тынчтандырат. Өсүмдүк курамынан жана синтез жолу менен алынган алкалоиддердин көпчүлүгү эл чарбасында, айрыкча медицинада кеӊири колдонулат.

Ад.: Орехов А.П. Химия алкалоидов. 2-изд., М., 1955; Генри Т. А. Химия растительных алкалоидов, пер. с англ., М., 1956.

                                                                                                             С. Адылов.