АНТРОПОГЕНДИК ФАКТОРЛОР

АНТРОПОГЕНДИК ФАКТОРЛОР – адамзаттын иш-аракетинен пайда болгон факторлор. Алардын таасиринен бүгүнкү күндө өтө татаал экологиялык кырдаалдар (парниктик эффект, кислоталык жаан-чачын, токой аянттарынын кыскарышы, чөйрөнүн уулуу заттар менен булганышы ж. б.) пайда болду. Булгоочу заттардын көбү азык зат­тар аркылуу адамга көптөгөн ооруларды алып келди. Адамзат коомунун жаратылышка тийгизген таасиринен масштабы глобалдык деңгээлге жетип, жашоо шартын төмөндөтүп жиберди. Терс кубулуштардын пайда болушунун эң негизги себептери – жерди экстенсивдүү пайдалануу, урбанизацияланган шаарлардын, кыштактардын, айыл чарба аянтынын кеңейиши ж. б. Техногендик факторлордун (аба жол транспорту, завод, фабрика куруу, космоско учуу ж. б.) таа­сири астында табигый экосистемалардын аянттары кескин кыскарып жатат. Жылына нымдуу тропик токойлору 16,8 млн гага кыс­карып, 6 млн га чөлдөр пайда болуп, кислоталык жаан-чачындан 50 млн га токойлор жабыркап, түшүмдүүлүгү асыл болгон 26 млрд т топурак чириндиси жоголуп, 25–30

Кенди ачык жол менен казуудан пайда болгон ландшафт – Бингем каньону.

миң өсүмдүк түрлөрү жок болуу чегинде. Натыйжада, биосфералык кызмат аткаруучу көптөгөн өсүмдүктөрдүн, жаныбарлардын, микроорганизмдердин түрлөрү азайып, кээ бир түрлөр (тур, стеллер ую ж. б.) жер бетинен таптакыр жок болду. Ошондой эле биосферанын биологиялык продукциясы төмөндөп, экологиялык тең салмактуулук бузулуп, адамзат жашоосу үчүн өтө коркунучтуу глобалдык жана региондук экологиялык проблемалар пайда болууда. Бул биосфералык терс көрүнүштөр акырында келип коомдук деңгээлдеги саясий-экономикалык кризистерди пайда кылып, улуттук же мамлекеттик деңгээл­деги экологиялык-экономикалык апааттын пайда болушуна өбөлгө түзүүдө.

М. Чоров.