АЯЛДАРДЫН ЭЛ АРАЛЫК МАЙРАМЫ (8-МАРТ)

 ‒ аялдардын экон., социалдык ж-а саясий теӊ укуктуулук үчүн күрөштө эл аралык тилектештигинин күнү. Бул күнү бүткүл дүйнөлүк аялдардын бардык тармактардагы жетишкендиктери белгиленип, планетадагы аялдардын өткөндөгүсү, бүгүнкүсү ж-а келечеги даңазаланат. Байыркы Римде эле аялдар күнү матрондор (эркин аялдар) тарабынан белгиленип, марафондор өткөрүлгөн. Аларга бул күнү күйөөлөрүнөн белектер берилген ж-а ар кандай камкордуктар көрүлгөн. Күӊдөргө дагы кожоюндары белектерди беришип, ал күнү эс алууга уруксат берилген. Римдик аялдар майрамдагыдай кийинишип, баштарына жыпар жыттанган гүлчамбарларды тагышып, Веста кудайынын храмына келип, сыйынышкан. Кийин аялдар өздөрүнүн турмушун өзгөртүүнү, эркектер м-н теӊ укуктуулугу үчүн күрөшүүнү чечишкен. 1857-ж. 8-мартта Нью-Йоркто жумушчу аялдар шаардын көчөлөрүнө чыгышып, эмгек акыларынын төмөндүгү, эмгек шарттарынын начардыгына каршы нааразылык билдиришкен. 1908-ж. 8-мартта Нью-Йорктун жумушчу аялдары кайрадан иш ташташып, балдардын эмгегине тыюу салуу, ф-канын шарттарын жакшыртуу талаптарын коюшкан. 1909-ж. Америка соц. партиясы февралдын акыркы жумасын аялдардын Улуттук күнү деп жарыялаш кан. 1910-ж. Копенгагенде жумушчу-аялдардын 2-Эл аралык конференциясында (17 өлкөдөн 100дөн ашуун аял катышкан) немец революционери, Германиянын социал-демокр. партиясынын аялдар тобунун лидери Клара Цеткин бүткүл дүйнө аялдарынын эзүүгө, буржуазиянын үстөмдүгүнө, теӊсиздикке каршы өз укуктары үчүн күрөштөгү тилектештигинин күнүн жыл сайын ар бир өлкөдө бир эле күнү белгилөөнү сунуштаган. Анын сунушу б-ча жыл сайын А. э. а. м. күнүн майрамдоо ж-дө чечим кабыл алынган. Бул күн 1-жолу 1911-ж. Германия, Австрия, Швейцария ж-а Данияда, ал эми Россияда 1913-ж. өткөрүлгөн. 1914-ж. Австрия, Венгрия, Германия, Нидерландия, Швейцария, Россия, АКШ ж. б. өлкөлөрдүн аялдары аялдардын эл аралык күнү ‒ 8-мартты салтанаттуу майрамдоону белгилешкен (буга чейин көптөгөн өлкөлөрдө марттын ар кайсы күндөрүндө белгиленген). О. эле еврей элдеринде да жаз майрамы ‒ Пурим кыштан жазга өткөн мезгилге туш келип, 8-март күнү майрамдалат. СССРдин убагында СССР Жогорку Советинин Президиумунун 1965-ж. 8-майдагы Указы б-ча аялдардын эл аралык күнү ‒ 8-март дем алыш күн болуп жарыяланган. Кырг-нда аялдардын эл аралык күнү 1920-жылдан белгиленип келе жатат. Бул күн кыргыз аялдары үчүн чоӊ мааниге ээ болуп, аялдардын сабатсыздыгын жоюу б-ча мектептер, аялдардын клубдары, кызыл үйлөрү, кесиптик атайын артелдер ж. б. пайда болгон. Мис., 1925-ж. 8-мартта Күрмөнтү болушундагы Талды-Суу кыш-нда Кырг-ндагы аялдардын алгачкы клубу ачылган. Батышта бул майрам 1930-ж. аягында иш жүзүндө унутулуп калып, феминизмдин кайра жаралышы м-н 1970-ж. калыптанган. 1975-ж. А. э. м. БУУ тарабынан расмий түрдө таанылган. Учурда А. э. а. м. көп өлкөлөрдө (Аялдар күнү, Энелер күнү ж. б. катары) аялдардын сүйүктүү майрамдарынын бири болуп эсептелет.

                                                                                                                                     Ш. Керимова.