АНАЛХАК –

АНАЛХАК – даректер боюнча кыргыз элинин түпкү аталарынын бири. Аналхактын кыргыз генеологиясына киргизилиши Сайф ад-Дин Аксыкентинин «Мажму ат-таварих» (16-кылым) кол жазмасына байланыштуу. Бул эмгекте кыргыздардын «Ак уул» жана «Куу уул» болуп, башкача айтканда «оң канат» жана «сол канатка» бөлүнүшүндө Аналхак алардын баш бабаларынын бири катары көрсөтүлөт. Кыргыз санжыраларынын көпчүлүгүндө Аналхак кыргыз элинин түпкү аталарынан деп аталып, кээде ал аталыш – Аналак, Маналак, Самансур, Шамансур, Шейх Мансур түрүндө айтылат. Осмонаалы Сыдык уулунун Муктасар тарых-и Кыргызийа» (1913) жана Тарих-и Кыргыз Шадмания» (1914) эмгектеринде: «Кыргыздан Сафар шаа, андан Алхак; андан Рашидилха; андан – Аналхак. Бул ысымдар арабдар менен жакын турганда коюлган», – деп Аналхак аталышынын кайдан чыккандыгын тактайт. Чыгыштаануу илимий изилдөөлөрүнүн жыйынтыгы көрсөткөндөй Аналхак мусулман дининин суфий агымында пайда болгон түшүнүк деп саналат жана ал түп нускасында «Ана-л-Хакк» – деп айтылып, ал «Мен Кудаймын» дегенди билдирет. Мындай түшүнүктү 9–10-кылымдын тогошунда жашаган айтылуу суфий шейхи – Шейх Мансур ал – Халладж айткан жана анын 9-кылымдын соңунда диний миссия менен Чыгыш Түркстанга келип кеткендиги белгилүү. Балким, кыргыздардын Шейх Мансур ал Халладж менен жолугушу жана алардын бир бөлүгүнүн ислам динине кириши, суфий шейхинин 9-к-дын соңунда Чыгыш Түркстанга келген маалында болушу мүмкүн. Тарыхый булактарга ылайык, кыргыздар 9-кылымдын орто ченинде Уйгур кагандыгын басып алгандан кийин, алардын бир бөлүгү Чыгыш Түркстанга жер которушкан жана Aналхакты баба башатына киргизилиши ушул мезгилде жүрсө керек.

Ад.: Мокеев А. Шейх - Мансур ал-Халладж и его место в генеалогиях киргизского народа //Бартольдовские чтения. 1981. Тезисы докладов и сообщений. М., 1981.
М. Кожобеков.