Difference between revisions of "АРТИЛЛЕРИЯ"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (6), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (13)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АРТИЛЛЕРИЯ'''(фр. artillerie – даярдоо, жабдуу) – I) кургактагы аскерлердин бир түрү; артиллериялык куралдардын жыйындысы;<br> артиллериялык куралдардын түзүлүшү, өзгөчөлүктөрү <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> колдонуу жолдору | '''АРТИЛЛЕРИЯ'''(фр. artillerie – даярдоо, жабдуу) – I) кургактагы аскерлердин бир түрү; артиллериялык куралдардын жыйындысы;<br> артиллериялык куралдардын түзүлүшү, өзгөчөлүктөрү <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> колдонуу жолдору жөнүндөгү илим.<br> | ||
[[File:АРТИЛЛЕРИЯ_37.png | thumb|none]]<br> | [[File:АРТИЛЛЕРИЯ_37.png | thumb|none]]<br> | ||
Миномёттук реактивдүү түзүлүштөр, курал-жарактар <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> танкага каршы реактивдүү снаряддар <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> жабдылган кургакта уюштурулган аскердик бирикме, бөлүк. | Миномёттук реактивдүү түзүлүштөр, курал-жарактар <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> танкага каршы реактивдүү снаряддар <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> жабдылган кургакта уюштурулган аскердик бирикме, бөлүк. Артиллериянын карамагында транспорт, чалгындоо, байланыш, сүйрөө каражаттары <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> ок атууну башкаруу приборлору болот. Артиллерия ок атуучу бардык куралдарды, согуштук техникаларды, адам күчтөрүн, коргонуу курулуштарын ж. б. объекттерди жок кылууга, ошондой эле жалпы аскердик бөлүктөр <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> бирикмелердин коштоосу аркылуу душмандарга сокку урууга багытталат. Уюштурулушу боюнча аскердик бирикмелердин, бөлүктөрдүн, бөлүкчөлөрдүн курамына кирген аскердик артиллерияны түзөт да, ал корпустук, дивизиялык, полктук <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> батальондук болуп бөлүнөт. Аскердик Артиллериянын карамагына кирбеген Артиллерия Жогорку Башкы командачынын резервинде турат. Максаттары <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> куралдын түрү жагынан Артиллерия гаубицалык, замбиректик, раективдик, зениттик <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> миномёттук болуп бөлүнөт. Артиллериянын атайын (танкага каршы, тоолуу жерге ылайыкталган <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> казематтык) түрлөрү да бар. Аскер-деңиз флотунда артиллерия кеме Аартиллериясы (анын ичинен зениттик) <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> жээк Артиллериясы болуп айырмаланат. Аскер-аба күчтөрүндө Артиллериялык куралдар согуш самолётторуна орнотулуп келген, азыр алар ракета куралдары <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> алмаштырылган. Миномёт <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> реактивдүү түзүлүштөр кубаттуулугу боюнча жеңил, орто, оор, чоң <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> абдан кубаттуу Артиллерия болуп бөлүнөт. От <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> тутандырылып атылуучу куралды биринчи жолу 13-кылымдын аягы – 14-кылымдын башында арабдар пайдаланышкан. Орустар Артиллерияны 1382-жылы Москваны Тохтамыш хандын чабуулунан коргоодо колдонушкан. 14–15-кылымдарда Европанын бир катар өлкөлөрүндө Артиллерия куралдарын куюп жасоо өздөштүрүлүп, алар көбүнчө жез <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> колодон жасалган. Согуш куралдарын колодон куюу аларды жасап чыгарууну тездетүүгө <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> анын конструкциясын жакшыртууга мүмкүнчүлүк берди. 1- <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> 2-дүйнөлүк согуштардын жүрүшүндө Европанын бардык өлкөлөрүндө оор Артиллерия, анын ичинен гаубица системасындагы Артиллерия түзүлө баштады. Согуштан кийинки жылдарда ядролук заряддар <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> дүрмөттөлгөн снаряддар пайда болду. Артиллерияны атууга даярдоо, аны башкаруу процесстери автоматташтырылды <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> механикалаштырылды. Математика, физика, химия, кибернетика, электроника илимдеринин жетишкендиктеринин негизинде Артиллерия илими өнүктү. | ||
транспорт, чалгындоо, байланыш, сүйрөө каражаттары <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> ок атууну башкаруу приборлору | |||
болот. | |||
урууга багытталат. Уюштурулушу | |||
курамына кирген аскердик артиллерияны түзөт | |||
да, ал корпустук, дивизиялык, полктук <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> | |||
батальондук болуп бөлүнөт. Аскердик | |||
карамагына кирбеген | |||
<span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> куралдын түрү жагынан | |||
<span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> жээк | |||
күчтөрүндө | |||
реактивдүү түзүлүштөр кубаттуулугу | |||
орто, оор, чоң <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> абдан кубаттуу | |||
бөлүнөт. От <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> тутандырылып атылуучу куралды биринчи жолу 13- | |||
башында арабдар пайдаланышкан. Орустар | |||
куюп жасоо өздөштүрүлүп, алар көбүнчө жез | |||
<span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> колодон | |||
<span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> анын конструкциясын жакшыртууга мүмкүнчүлүк берди. | |||
жүрүшүндө Европанын бардык өлкөлөрүндө оор | |||
түзүлө баштады. Согуштан кийинки | |||
процесстери автоматташтырылды <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> механикалаштырылды. | |||
16:50, 18 Декабрь (Бештин айы) 2023 -деги абалы
АРТИЛЛЕРИЯ(фр. artillerie – даярдоо, жабдуу) – I) кургактагы аскерлердин бир түрү; артиллериялык куралдардын жыйындысы;
артиллериялык куралдардын түзүлүшү, өзгөчөлүктөрү жана колдонуу жолдору жөнүндөгү илим.
Миномёттук реактивдүү түзүлүштөр, курал-жарактар жана танкага каршы реактивдүү снаряддар менен жабдылган кургакта уюштурулган аскердик бирикме, бөлүк. Артиллериянын карамагында транспорт, чалгындоо, байланыш, сүйрөө каражаттары жана ок атууну башкаруу приборлору болот. Артиллерия ок атуучу бардык куралдарды, согуштук техникаларды, адам күчтөрүн, коргонуу курулуштарын ж. б. объекттерди жок кылууга, ошондой эле жалпы аскердик бөлүктөр менен бирикмелердин коштоосу аркылуу душмандарга сокку урууга багытталат. Уюштурулушу боюнча аскердик бирикмелердин, бөлүктөрдүн, бөлүкчөлөрдүн курамына кирген аскердик артиллерияны түзөт да, ал корпустук, дивизиялык, полктук жана батальондук болуп бөлүнөт. Аскердик Артиллериянын карамагына кирбеген Артиллерия Жогорку Башкы командачынын резервинде турат. Максаттары жана куралдын түрү жагынан Артиллерия гаубицалык, замбиректик, раективдик, зениттик жана миномёттук болуп бөлүнөт. Артиллериянын атайын (танкага каршы, тоолуу жерге ылайыкталган жана казематтык) түрлөрү да бар. Аскер-деңиз флотунда артиллерия кеме Аартиллериясы (анын ичинен зениттик) жана жээк Артиллериясы болуп айырмаланат. Аскер-аба күчтөрүндө Артиллериялык куралдар согуш самолётторуна орнотулуп келген, азыр алар ракета куралдары менен алмаштырылган. Миномёт жана реактивдүү түзүлүштөр кубаттуулугу боюнча жеңил, орто, оор, чоң жана абдан кубаттуу Артиллерия болуп бөлүнөт. От менен тутандырылып атылуучу куралды биринчи жолу 13-кылымдын аягы – 14-кылымдын башында арабдар пайдаланышкан. Орустар Артиллерияны 1382-жылы Москваны Тохтамыш хандын чабуулунан коргоодо колдонушкан. 14–15-кылымдарда Европанын бир катар өлкөлөрүндө Артиллерия куралдарын куюп жасоо өздөштүрүлүп, алар көбүнчө жез менен колодон жасалган. Согуш куралдарын колодон куюу аларды жасап чыгарууну тездетүүгө жана анын конструкциясын жакшыртууга мүмкүнчүлүк берди. 1- жана 2-дүйнөлүк согуштардын жүрүшүндө Европанын бардык өлкөлөрүндө оор Артиллерия, анын ичинен гаубица системасындагы Артиллерия түзүлө баштады. Согуштан кийинки жылдарда ядролук заряддар менен дүрмөттөлгөн снаряддар пайда болду. Артиллерияны атууга даярдоо, аны башкаруу процесстери автоматташтырылды жана механикалаштырылды. Математика, физика, химия, кибернетика, электроника илимдеринин жетишкендиктеринин негизинде Артиллерия илими өнүктү.