Difference between revisions of "АРА-БЕЛ–КУМ-ТӨР ОЙДУҢУ"
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АРА-БЕЛ – КУМ-ТӨР ОЙДУҢУ''' | '''АРА-БЕЛ – КУМ-ТӨР ОЙДУҢУ''' – Ички Теңир-Тоонун түндүк-чыгышында. Тескей Ала-Too, Жетим-Бел, Ак-Шыйрак кырка тоолору <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> курчалган. Деңиз деңгээлинен 3400–3800 ''м'' бийиктикте. Узундугу 52 ''км,'' туурасы 14 ''км.'' Батышы кенен, айланасындагы тоолор ойдуңдун таманынан 500–1000 ''м,'' айрым чокулары 1300 мге чейин көтөрүлүп жатат. Ал байыркы мөңгүлөрдүн чордону болгон. Ошондуктан ойдуңдун рельефинин пайда болушу мөңгүнүн аракетине байланыштуу. Төртүнчүлүк мезгилдин башталышында ойдуңду дээрлик муздук каптап жаткан. Муздук чегингенде Ара-Бел, Кум-Төрдөй эң ири өрөөндөр <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> меридиан боюнча созулган суу куймаларынын өрөөндөрү түзүлгөн. Рельефинде морена дөбөлөрү (бийиктиги 20–25 мгe чейин), саздуу оёңчолор <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> тегиз жерлер кеңи­ри аянтты ээлейт. Ойдуңдун таманы кайнозойдун шиленди чөкмөлөрүнөн турат. Чет жакаларында кыргыз кызыл түстүү свитасынын чополору, кумдук, шагылдар кездешет. Алар төртүн­чүлүк мезгилдин мөңгү таштарынын шилендилери <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> капталган. Ойдуң аркылуу батыштан чыгышка Ара-Бел суусу агат. Майда көлдөр бар. Климаты катаал. Кышы суук <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> узак. Январдын орточо температурасы –19,5..–21,2°С, жайы кыска, июлдун орточо температурасы 2,3–4,3°С. Жылдык жаан-чачыны 311 ''мм.'' Өсүмдүктөрү сейрек, ар кайсы жерде топ-топ болуп, жаздык же орок сымал жерге жабышып өсөт. Too капталдарына альп шалбаалуу талаа (каз таман, ыраң, тогуз төбөл, бетеге ж. б.), субнивалдык суук чөл, кар-мөңгү алкактары мүнөздүү. Жайкы жайыт катары пайдаланылат. Өрөөндүн чыгыш, Ак-Шыйрак тоо тоомунун түндүк-батыш тарабында ''Кум-Төр алтын кени'' бар. Өрөөн аркылуу Барс­кон – Кум-Төр автомобиль жолу өтөт. | ||
''Кум-Төр алтын кени'' бар. Өрөөн аркылуу Барс­кон – Кум-Төр автомобиль жолу өтөт. | |||
09:20, 28 Сентябрь (Аяк оона) 2023 -деги абалы
АРА-БЕЛ – КУМ-ТӨР ОЙДУҢУ – Ички Теңир-Тоонун түндүк-чыгышында. Тескей Ала-Too, Жетим-Бел, Ак-Шыйрак кырка тоолору менен курчалган. Деңиз деңгээлинен 3400–3800 м бийиктикте. Узундугу 52 км, туурасы 14 км. Батышы кенен, айланасындагы тоолор ойдуңдун таманынан 500–1000 м, айрым чокулары 1300 мге чейин көтөрүлүп жатат. Ал байыркы мөңгүлөрдүн чордону болгон. Ошондуктан ойдуңдун рельефинин пайда болушу мөңгүнүн аракетине байланыштуу. Төртүнчүлүк мезгилдин башталышында ойдуңду дээрлик муздук каптап жаткан. Муздук чегингенде Ара-Бел, Кум-Төрдөй эң ири өрөөндөр жана меридиан боюнча созулган суу куймаларынын өрөөндөрү түзүлгөн. Рельефинде морена дөбөлөрү (бийиктиги 20–25 мгe чейин), саздуу оёңчолор жана тегиз жерлер кеңири аянтты ээлейт. Ойдуңдун таманы кайнозойдун шиленди чөкмөлөрүнөн турат. Чет жакаларында кыргыз кызыл түстүү свитасынын чополору, кумдук, шагылдар кездешет. Алар төртүнчүлүк мезгилдин мөңгү таштарынын шилендилери менен капталган. Ойдуң аркылуу батыштан чыгышка Ара-Бел суусу агат. Майда көлдөр бар. Климаты катаал. Кышы суук жана узак. Январдын орточо температурасы –19,5..–21,2°С, жайы кыска, июлдун орточо температурасы 2,3–4,3°С. Жылдык жаан-чачыны 311 мм. Өсүмдүктөрү сейрек, ар кайсы жерде топ-топ болуп, жаздык же орок сымал жерге жабышып өсөт. Too капталдарына альп шалбаалуу талаа (каз таман, ыраң, тогуз төбөл, бетеге ж. б.), субнивалдык суук чөл, кар-мөңгү алкактары мүнөздүү. Жайкы жайыт катары пайдаланылат. Өрөөндүн чыгыш, Ак-Шыйрак тоо тоомунун түндүк-батыш тарабында Кум-Төр алтын кени бар. Өрөөн аркылуу Барскон – Кум-Төр автомобиль жолу өтөт.