Difference between revisions of "АБАЛ ДИАГРАММАСЫ"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (4), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span>) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АБАЛ ДИАГРАММАСЫ,'''ф а з а л ы к д и а г р а м м а – заттардын турактуу фазалык абалынын термод. параметрлер (Т- темп-pa, Р - басым, V - көлөм, Q - жылуулук, Н — магнит талаасынын чыңалышы ж. б.) көз карандылыгын аныктоочу графикалык сүрөттөлүш. Термод. параметрлердин санына жараша ал эки, үч ж-a көп өлчөмдүү болуп бөлүнөт. А. д-нын ар бир чекити берилген термод. параметрлер <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> аныкталуучу заттын фазалык курамын аныктайт. Мис. реалдуу газдардын изотермалык диаграммасы <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> көрсөтүлгөн (сүрөт). Бул сүрөттө көмүр кычкыл газды турактуу темп-рада (изотермалык) кысуу, кеңейтүү процессиндеги ''Р —V'' фазалык диаграмма көрсөтүлгөн. Темп-pa жогорулаганда ''(Т , Т'') изотермалар жылып турма гипербола сызыктары. Мындан төмөнкү темп-рада ''(T<sub>v</sub> Т<sub>2</sub>, Т<sub>3</sub>) ''изотерма сызыктарынын көрүнүшү кескин өзгөрөт. Мис., ''Т<sub>2</sub>'' изотермасынын ''ЕС'' бөлүгү туруксуз келип, С чекитинен ''В'' чекитине газ кысылганда (көлөм У<sub>с</sub> дан У<sub>в</sub> га азайганда) басым өзгөрбөйт ''(Е'' горизонталдуу сызыгы), андан ары кысканда, басым ''Р'' кескин өсөт (изотерманын ''ВА'' бөлүгү). Ушундай эле сүрөттөлүш ''Т<sub>1</sub>'' ж-a ''Т<sub>3</sub>'' изотермалары үчүн да мүнөздүү. Алар бири ''биринен'' изотермалардын горизонталдуу бөлүктөрү <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> айырмаланышат, темп-pa төмөндөгөн сайын, изотерманын горизонталдуу бөлүгү узарат. ''Т<sub>г</sub>'' изотермасынын ''ЕС'' бөлүгү заттын газ фазасына (абалына), ''СВ'' бөлүгү анын буу фазасына (суюктук <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> газдын аралашмасы), ал эми ''ВА'' бөлүгү суюк абалга туура келет. Изотермадан жогору жайгашкан темп-радагы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> оң жактагы бөлүктөрү ''(I'' аймак) заттын газ абалын (фазасын), ''II'' аймак буу абалын (эки фазалуу газ ж-a суюктуктун аралашмасы), ал эми ''III'' аймак заттын суюк абалын мүнөздөйт. ''К'' чекитиндеги абалды мүнөздөөчү параметрлери З<sup>т</sup><sub>4</sub>= T<sub>R</sub>, ''Р= Р<sub>к</sub>, V = V<sub>K</sub>,'' үчилтик чекити деп аталат. Бул чекит ар бир зат үчүн өзүнчө мааниге ээ. А. д. химия өнөр жайында, металлургияда кеңири колдонулат. Аны түзүү үчүн термдик ж-a рентген анализдери, микроскоптук изилдөөлөр, электр өткөрүүчүлүктү ж-a катуулукту өлчөө ж. б. ыкмалар колдонулат. ''Ад.'': ''Зисман Г. И.'' Курс общей физики. Т.1., М., 1972. | '''АБАЛ ДИАГРАММАСЫ,''' ф а з а л ы к д и а г р а м м а – заттардын турактуу фазалык абалынын термод. параметрлер (Т- темп-pa, Р - басым, V - көлөм, Q - жылуулук, Н — магнит талаасынын чыңалышы ж. б.) көз карандылыгын аныктоочу графикалык сүрөттөлүш. Термод. параметрлердин санына жараша ал эки, үч ж-a көп өлчөмдүү болуп бөлүнөт. А. д-нын ар бир чекити берилген термод. параметрлер <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> аныкталуучу заттын фазалык курамын аныктайт. Мис. реалдуу газдардын изотермалык диаграммасы <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> көрсөтүлгөн (сүрөт). Бул сүрөттө көмүр кычкыл газды турактуу темп-рада (изотермалык) кысуу, кеңейтүү процессиндеги ''Р —V'' фазалык диаграмма көрсөтүлгөн. Темп-pa жогорулаганда ''(Т , Т'') изотермалар жылып турма гипербола сызыктары. Мындан төмөнкү темп-рада ''(T<sub>v</sub> Т<sub>2</sub>, Т<sub>3</sub>) ''изотерма сызыктарынын көрүнүшү кескин өзгөрөт. Мис., ''Т<sub>2</sub>'' изотермасынын ''ЕС'' бөлүгү туруксуз келип, С чекитинен ''В'' чекитине газ кысылганда (көлөм У<sub>с</sub> дан У<sub>в</sub> га азайганда) басым өзгөрбөйт ''(Е'' горизонталдуу сызыгы), андан ары кысканда, басым ''Р'' кескин өсөт (изотерманын ''ВА'' бөлүгү). Ушундай эле сүрөттөлүш ''Т<sub>1</sub>'' ж-a ''Т<sub>3</sub>'' изотермалары үчүн да мүнөздүү. Алар бири ''биринен'' изотермалардын горизонталдуу бөлүктөрү <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> айырмаланышат, темп-pa төмөндөгөн сайын, изотерманын горизонталдуу бөлүгү узарат. ''Т<sub>г</sub>'' изотермасынын ''ЕС'' бөлүгү заттын газ фазасына (абалына), ''СВ'' бөлүгү анын буу фазасына (суюктук <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> газдын аралашмасы), ал эми ''ВА'' бөлүгү суюк абалга туура келет. Изотермадан жогору жайгашкан темп-радагы <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> оң жактагы бөлүктөрү ''(I'' аймак) заттын газ абалын (фазасын), ''II'' аймак буу абалын (эки фазалуу газ ж-a суюктуктун аралашмасы), ал эми ''III'' аймак заттын суюк абалын мүнөздөйт. ''К'' чекитиндеги абалды мүнөздөөчү параметрлери З<sup>т</sup><sub>4</sub>= T<sub>R</sub>, ''Р= Р<sub>к</sub>, V = V<sub>K</sub>,'' үчилтик чекити деп аталат. Бул чекит ар бир зат үчүн өзүнчө мааниге ээ. А. д. химия өнөр жайында, металлургияда кеңири колдонулат. Аны түзүү үчүн термдик ж-a рентген анализдери, микроскоптук изилдөөлөр, электр өткөрүүчүлүктү ж-a катуулукту өлчөө ж. б. ыкмалар колдонулат. ''Ад.'': ''Зисман Г. И.'' Курс общей физики. Т.1., М., 1972. ''А. Марипов.''<br> | ||
[[File:АБАЛ ДИАГРАММАСЫ14.png | thumb|none]] | [[File:АБАЛ ДИАГРАММАСЫ14.png | thumb|none]] | ||
10:51, 23 Май (Бугу) 2023 -деги абалы
АБАЛ ДИАГРАММАСЫ, ф а з а л ы к д и а г р а м м а – заттардын турактуу фазалык абалынын термод. параметрлер (Т- темп-pa, Р - басым, V - көлөм, Q - жылуулук, Н — магнит талаасынын чыңалышы ж. б.) көз карандылыгын аныктоочу графикалык сүрөттөлүш. Термод. параметрлердин санына жараша ал эки, үч ж-a көп өлчөмдүү болуп бөлүнөт. А. д-нын ар бир чекити берилген термод. параметрлер менен аныкталуучу заттын фазалык курамын аныктайт. Мис. реалдуу газдардын изотермалык диаграммасы менен көрсөтүлгөн (сүрөт). Бул сүрөттө көмүр кычкыл газды турактуу темп-рада (изотермалык) кысуу, кеңейтүү процессиндеги Р —V фазалык диаграмма көрсөтүлгөн. Темп-pa жогорулаганда (Т , Т) изотермалар жылып турма гипербола сызыктары. Мындан төмөнкү темп-рада (Tv Т2, Т3) изотерма сызыктарынын көрүнүшү кескин өзгөрөт. Мис., Т2 изотермасынын ЕС бөлүгү туруксуз келип, С чекитинен В чекитине газ кысылганда (көлөм Ус дан Ув га азайганда) басым өзгөрбөйт (Е горизонталдуу сызыгы), андан ары кысканда, басым Р кескин өсөт (изотерманын ВА бөлүгү). Ушундай эле сүрөттөлүш Т1 ж-a Т3 изотермалары үчүн да мүнөздүү. Алар бири биринен изотермалардын горизонталдуу бөлүктөрү менен айырмаланышат, темп-pa төмөндөгөн сайын, изотерманын горизонталдуу бөлүгү узарат. Тг изотермасынын ЕС бөлүгү заттын газ фазасына (абалына), СВ бөлүгү анын буу фазасына (суюктук менен газдын аралашмасы), ал эми ВА бөлүгү суюк абалга туура келет. Изотермадан жогору жайгашкан темп-радагы жана оң жактагы бөлүктөрү (I аймак) заттын газ абалын (фазасын), II аймак буу абалын (эки фазалуу газ ж-a суюктуктун аралашмасы), ал эми III аймак заттын суюк абалын мүнөздөйт. К чекитиндеги абалды мүнөздөөчү параметрлери Зт4= TR, Р= Рк, V = VK, үчилтик чекити деп аталат. Бул чекит ар бир зат үчүн өзүнчө мааниге ээ. А. д. химия өнөр жайында, металлургияда кеңири колдонулат. Аны түзүү үчүн термдик ж-a рентген анализдери, микроскоптук изилдөөлөр, электр өткөрүүчүлүктү ж-a катуулукту өлчөө ж. б. ыкмалар колдонулат. Ад.: Зисман Г. И. Курс общей физики. Т.1., М., 1972. А. Марипов.
