Difference between revisions of "АРТИЛЛЕРИЯ"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (6), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> (13)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АРТИЛЛЕРИЯ'''(фр. artillerie – даярдоо, жабдуу) – I) кургактагы аскерлердин бир түрү; артиллериялык куралдардын жыйындысы;<br> артиллериялык куралдардын түзүлүшү, өзгөчөлүктөрү ж-а колдонуу жолдору ж-дөгү илим.<br> | '''АРТИЛЛЕРИЯ'''(фр. artillerie – даярдоо, жабдуу) – I) кургактагы аскерлердин бир түрү; артиллериялык куралдардын жыйындысы;<br> артиллериялык куралдардын түзүлүшү, өзгөчөлүктөрү <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> колдонуу жолдору ж-дөгү илим.<br> | ||
[[File:АРТИЛЛЕРИЯ_37.png | thumb | none]]<br> | [[File:АРТИЛЛЕРИЯ_37.png | thumb|none]]<br> | ||
Миномёттук реактивдүү түзүлүштөр, курал-жарактар ж-а танкага каршы реактивдүү снаряддар м-н жабдылган кургакта уюштурулган аскердик бирикме, бөлүк. А-нын карамагында | Миномёттук реактивдүү түзүлүштөр, курал-жарактар <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> танкага каршы реактивдүү снаряддар <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> жабдылган кургакта уюштурулган аскердик бирикме, бөлүк. А-нын карамагында | ||
транспорт, чалгындоо, байланыш, сүйрөө каражаттары ж-а ок атууну башкаруу приборлору | транспорт, чалгындоо, байланыш, сүйрөө каражаттары <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> ок атууну башкаруу приборлору | ||
болот. А. ок атуучу бардык куралдарды, согуштук техникаларды, адам күчтөрүн, коргонуу курулуштарын ж. б. объекттерди жок кылууга, | болот. А. ок атуучу бардык куралдарды, согуштук техникаларды, адам күчтөрүн, коргонуу курулуштарын ж. б. объекттерди жок кылууга, | ||
о. эле жалпы аскердик бөлүктөр м-н бирикмелердин коштоосу аркылуу душмандарга сокку | о. эле жалпы аскердик бөлүктөр <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> бирикмелердин коштоосу аркылуу душмандарга сокку | ||
урууга багытталат. Уюштурулушу б-ча аскердик бирикмелердин, бөлүктөрдүн, бөлүкчөлөрдүн | урууга багытталат. Уюштурулушу б-ча аскердик бирикмелердин, бөлүктөрдүн, бөлүкчөлөрдүн | ||
курамына кирген аскердик артиллерияны түзөт | курамына кирген аскердик артиллерияны түзөт | ||
да, ал корпустук, дивизиялык, полктук ж-а | да, ал корпустук, дивизиялык, полктук <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> | ||
батальондук болуп бөлүнөт. Аскердик А-нын | батальондук болуп бөлүнөт. Аскердик А-нын | ||
карамагына кирбеген А. Жогорку Башкы командачынын резервинде турат. Максаттары | карамагына кирбеген А. Жогорку Башкы командачынын резервинде турат. Максаттары | ||
ж-а куралдын түрү жагынан А. гаубицалык, замбиректик, раективдик, зениттик ж-а миномёттук болуп бөлүнөт. А-нын атайын (танкага каршы, тоолуу жерге ылайыкталган ж-а казематтык) түрлөрү да бар. Аскер-деңиз флотунда артиллерия кеме А-сы (анын ичинен зениттик) | <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> куралдын түрү жагынан А. гаубицалык, замбиректик, раективдик, зениттик <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> миномёттук болуп бөлүнөт. А-нын атайын (танкага каршы, тоолуу жерге ылайыкталган <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> казематтык) түрлөрү да бар. Аскер-деңиз флотунда артиллерия кеме А-сы (анын ичинен зениттик) | ||
ж-а жээк А-сы болуп айырмаланат. Аскер-аба | <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> жээк А-сы болуп айырмаланат. Аскер-аба | ||
күчтөрүндө А-лык куралдар согуш самолётторуна орнотулуп келген, азыр алар ракета куралдары м-н алмаштырылган. Миномёт ж-а | күчтөрүндө А-лык куралдар согуш самолётторуна орнотулуп келген, азыр алар ракета куралдары <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> алмаштырылган. Миномёт <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> | ||
реактивдүү түзүлүштөр кубаттуулугу б-ча жеңил, | реактивдүү түзүлүштөр кубаттуулугу б-ча жеңил, | ||
орто, оор, чоң ж-а абдан кубаттуу А. болуп | орто, оор, чоң <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> абдан кубаттуу А. болуп | ||
бөлүнөт. От м-н тутандырылып атылуучу куралды биринчи жолу 13-к-дын аягы – 14-к-дын | бөлүнөт. От <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> тутандырылып атылуучу куралды биринчи жолу 13-к-дын аягы – 14-к-дын | ||
башында арабдар пайдаланышкан. Орустар | башында арабдар пайдаланышкан. Орустар | ||
А-ны 1382-ж. Москваны Тохтамыш хандын чабуулунан коргоодо колдонушкан. 14–15-к-да Европанын бир катар өлкөлөрүндө А. куралдарын | А-ны 1382-ж. Москваны Тохтамыш хандын чабуулунан коргоодо колдонушкан. 14–15-к-да Европанын бир катар өлкөлөрүндө А. куралдарын | ||
куюп жасоо өздөштүрүлүп, алар көбүнчө жез | куюп жасоо өздөштүрүлүп, алар көбүнчө жез | ||
м-н колодон жасаган. Согуш куралдарын колодон куюу аларды жасап чыгарууну тездетүүгө | <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> колодон жасаган. Согуш куралдарын колодон куюу аларды жасап чыгарууну тездетүүгө | ||
ж-а анын конструкциясын жакшыртууга мүмкүнчүлүк берди. I- ж-а 2-дүйнөлүк согуштардын | <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> анын конструкциясын жакшыртууга мүмкүнчүлүк берди. I- <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> 2-дүйнөлүк согуштардын | ||
жүрүшүндө Европанын бардык өлкөлөрүндө оор | жүрүшүндө Европанын бардык өлкөлөрүндө оор | ||
А., анын ичинен гаубица системасындагы А. | А., анын ичинен гаубица системасындагы А. | ||
түзүлө баштады. Согуштан кийинки ж-да ядролук зарядцар м-н дүрмөттөлгөн снаряддар пайда болду. А-ны атууга даярдоо, аны башкаруу | түзүлө баштады. Согуштан кийинки ж-да ядролук зарядцар <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> дүрмөттөлгөн снаряддар пайда болду. А-ны атууга даярдоо, аны башкаруу | ||
процесстери автоматташтырылды ж-а механикалаштырылды. Матем., физ., химия, кибернетика, электроника илимд. жетишкендиктеринин негизинде А. илими өнүктү. | процесстери автоматташтырылды <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> механикалаштырылды. Матем., физ., химия, кибернетика, электроника илимд. жетишкендиктеринин негизинде А. илими өнүктү. | ||
17:35, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АРТИЛЛЕРИЯ(фр. artillerie – даярдоо, жабдуу) – I) кургактагы аскерлердин бир түрү; артиллериялык куралдардын жыйындысы;
артиллериялык куралдардын түзүлүшү, өзгөчөлүктөрү жана колдонуу жолдору ж-дөгү илим.
Миномёттук реактивдүү түзүлүштөр, курал-жарактар жана танкага каршы реактивдүү снаряддар менен жабдылган кургакта уюштурулган аскердик бирикме, бөлүк. А-нын карамагында транспорт, чалгындоо, байланыш, сүйрөө каражаттары жана ок атууну башкаруу приборлору болот. А. ок атуучу бардык куралдарды, согуштук техникаларды, адам күчтөрүн, коргонуу курулуштарын ж. б. объекттерди жок кылууга, о. эле жалпы аскердик бөлүктөр менен бирикмелердин коштоосу аркылуу душмандарга сокку урууга багытталат. Уюштурулушу б-ча аскердик бирикмелердин, бөлүктөрдүн, бөлүкчөлөрдүн курамына кирген аскердик артиллерияны түзөт да, ал корпустук, дивизиялык, полктук жана батальондук болуп бөлүнөт. Аскердик А-нын карамагына кирбеген А. Жогорку Башкы командачынын резервинде турат. Максаттары жана куралдын түрү жагынан А. гаубицалык, замбиректик, раективдик, зениттик жана миномёттук болуп бөлүнөт. А-нын атайын (танкага каршы, тоолуу жерге ылайыкталган жана казематтык) түрлөрү да бар. Аскер-деңиз флотунда артиллерия кеме А-сы (анын ичинен зениттик) жана жээк А-сы болуп айырмаланат. Аскер-аба күчтөрүндө А-лык куралдар согуш самолётторуна орнотулуп келген, азыр алар ракета куралдары менен алмаштырылган. Миномёт жана реактивдүү түзүлүштөр кубаттуулугу б-ча жеңил, орто, оор, чоң жана абдан кубаттуу А. болуп бөлүнөт. От менен тутандырылып атылуучу куралды биринчи жолу 13-к-дын аягы – 14-к-дын башында арабдар пайдаланышкан. Орустар А-ны 1382-ж. Москваны Тохтамыш хандын чабуулунан коргоодо колдонушкан. 14–15-к-да Европанын бир катар өлкөлөрүндө А. куралдарын куюп жасоо өздөштүрүлүп, алар көбүнчө жез менен колодон жасаган. Согуш куралдарын колодон куюу аларды жасап чыгарууну тездетүүгө жана анын конструкциясын жакшыртууга мүмкүнчүлүк берди. I- жана 2-дүйнөлүк согуштардын жүрүшүндө Европанын бардык өлкөлөрүндө оор А., анын ичинен гаубица системасындагы А. түзүлө баштады. Согуштан кийинки ж-да ядролук зарядцар менен дүрмөттөлгөн снаряддар пайда болду. А-ны атууга даярдоо, аны башкаруу процесстери автоматташтырылды жана механикалаштырылды. Матем., физ., химия, кибернетика, электроника илимд. жетишкендиктеринин негизинде А. илими өнүктү.