Difference between revisions of "АЛТЫН"
м (1 версия) |
м (1 версия) |
||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
(лат. aurum) Au – э''лементтердин мезгилдик системасынын'' 1-тобундагы хим. элемент. Ат. н. 79, ат. м. 197, туруктуу бир изотобу | (лат. aurum) Au – э''лементтердин мезгилдик системасынын'' 1-тобундагы хим. элемент. Ат. н. 79, ат. м. 197, туруктуу бир изотобу Au<sup>197</sup> бар. Байыртан бери белгилүү асыл металл. Жаратылынгга эркин уюган же майда кумтопуракка аралашкан түрүндө жолугат. А. жумшак, созулгуч, жалтырак, сары түстөгү металл. | ||
Атомдук радиусу 1,44 А, иондук радиусу 1,37 А. | Атомдук радиусу 1,44 А, иондук радиусу 1,37 А. | ||
Тыгыздыгы 19,32 ''г/смг.'' Б. эрүү 11064,43 С; кайноо t 2947 С. Магнитке тартылбайт. Хим. активдүүлүгү начар: кычкылтек, суутек, азот ж-а | Тыгыздыгы 19,32 ''г/смг.'' Б. эрүү 11064,43 С; кайноо t 2947 С. Магнитке тартылбайт. Хим. активдүүлүгү начар: кычкылтек, суутек, азот ж-а | ||
көмүртек м-н жогорку темп-рада да кошулбайт. | көмүртек м-н жогорку темп-рада да кошулбайт. | ||
Хлорду А-дын күкүмдөрү м-н 140 -150 С ысытканда хлордуу A. ( | Хлорду А-дын күкүмдөрү м-н 140 -150 С ысытканда хлордуу A. (AuCI<sub>3</sub>) пайда болот. 1 көлөм | ||
азот ж-а 3 көлөм туз к-тасынын, күкүрт ж-а | азот ж-а 3 көлөм туз к-тасынын, күкүрт ж-а | ||
азот к-тасынын аралашмаларында ж-а циандуу | азот к-тасынын аралашмаларында ж-а циандуу | ||
натрийдин суудагы эритмесинде гана эрийт. | натрийдин суудагы эритмесинде гана эрийт. | ||
Хим. бирикмелеринде 1 ж-а 3 валенттүү, бирикмелери туруксуз. Оксидцери ( | Хим. бирикмелеринде 1 ж-а 3 валенттүү, бирикмелери туруксуз. Оксидцери (Au<sub>2</sub>0, Аи<sub>2</sub>0<sub>3</sub>) | ||
кыйыр жол м-н, б. а. гидроксиддерин АиОН, | кыйыр жол м-н, б. а. гидроксиддерин АиОН, | ||
Аи(ОН)3 ысытуудан алынат. А. сымап м-н | Аи(ОН)<sub>3</sub> ысытуудан алынат. А. сымап м-н | ||
амальгамаларды пайда кылат. Бул касиети аны | амальгамаларды пайда кылат. Бул касиети аны | ||
кенден бөлүп алууда колдонулат. Анын куймалары зергер буюмдарды, тыйын, медаль, тиш | кенден бөлүп алууда колдонулат. Анын куймалары зергер буюмдарды, тыйын, медаль, тиш | ||
01:06, 5 Май (Бугу) 2022 -деги абалы
(лат. aurum) Au – элементтердин мезгилдик системасынын 1-тобундагы хим. элемент. Ат. н. 79, ат. м. 197, туруктуу бир изотобу Au197 бар. Байыртан бери белгилүү асыл металл. Жаратылынгга эркин уюган же майда кумтопуракка аралашкан түрүндө жолугат. А. жумшак, созулгуч, жалтырак, сары түстөгү металл.
Атомдук радиусу 1,44 А, иондук радиусу 1,37 А.
Тыгыздыгы 19,32 г/смг. Б. эрүү 11064,43 С; кайноо t 2947 С. Магнитке тартылбайт. Хим. активдүүлүгү начар: кычкылтек, суутек, азот ж-а
көмүртек м-н жогорку темп-рада да кошулбайт.
Хлорду А-дын күкүмдөрү м-н 140 -150 С ысытканда хлордуу A. (AuCI3) пайда болот. 1 көлөм
азот ж-а 3 көлөм туз к-тасынын, күкүрт ж-а
азот к-тасынын аралашмаларында ж-а циандуу
натрийдин суудагы эритмесинде гана эрийт.
Хим. бирикмелеринде 1 ж-а 3 валенттүү, бирикмелери туруксуз. Оксидцери (Au20, Аи203)
кыйыр жол м-н, б. а. гидроксиддерин АиОН,
Аи(ОН)3 ысытуудан алынат. А. сымап м-н
амальгамаларды пайда кылат. Бул касиети аны
кенден бөлүп алууда колдонулат. Анын куймалары зергер буюмдарды, тыйын, медаль, тиш
протезин ж. б. даярдоодо колдонулат. Платина
м-н куймасы хим. туруктуу аспаптарда, ал эми
платина-күмүш куймасы электр техникада пайдаланылат.
Ад.: Паддафет Р. Химия золота, пер. с англ. М.,
1982. Б. Иманакунов.