АК-БЕШИМ шаар калдыгы

АК-БЕШИМ ШААР КАЛДЫГЫ – 6–12‑кылымдарга таандык, Токмок шаарынан 6 км түштүк-батыш тараптан орун алган ири шаар калдыгы. Шаардын борбордук бөлүгү се­пил менен шахристандан турган, алардын дубал­дары калың келип, мунаралар менен чыңдалган. Шаардын борбору туташ жайгашкан аймакта кол өнөрчүлүк, соода, дыйканчылык менен кесиптен­ген шаардыктардын үйлөрү болгон. Бул аймак жалпы узундугу 16 км келген дубал менен курчалган. Негизинен турак жай имараттарынын калдык­тары, тиричилик шаймандары, тыйындар, искусство жасалгалары (айкел, алтын жалатылып көркөмдөлгөн буюмдар), ошондой эле шахристандын түштүк тарабында жайгашкан 6–8‑кылымдарга таандык эки будда храмынан (8‑кылымдын акырына чейин Буддизм өкүм сүргөн) архитектура, скульптура, сүрөт, курулуш техникасына тиешелүү бай материал­дар табылган. Табылгаларда Орто Азия менен Чыгыш Түркстандын маданиятына таандык окшош­туктар болуп, бул Улуу Жибек жолунун ролун айкындайт.

1. Ак-Бешимдин сырткы көрүнүшү (реконструкция) 6-8-к.;.

2. Планы

Изилдөөчүлөрдүн көпчүлүгү Ак-Бешимди 6–10‑кылымдарда Батыш Түрк, Түргөш жана Карлук ка­гандыктарынын борбору болгон Суйаб шаарынын калдыгы деп эсептешет. Археологиялык казууларды А. Н. Бернштам (1938–39), П. Н. Кожемяко (1953), Л. Р. Кызласов (1953–55, 1958), 1996-­98‑жылдарда Кыргыз УИА Санкт‑Петербург чыгыш таануучулары менен бирдикте казуу жүргүзүшкөн. Ак-Бешим мамлекеттик корукка алынган.

Ад.: Бернштам А. Н. Түндүк Кыргызстандын археологиялык очерки. Ф., 1941; Кызласов Л. Р. Ак‑Бешимдин урандыларында 1953–54‑ж‑да жүргүзүлгөн археологиялык чалгындоолор. Кыргызстандын археологиялык‑этнографиялык экспедициясынын эмгектери. II том. М., 1959; Кожемяко П. Н. Раннесредневековые города и поселения Чуйской долины. Ф., 1959.