АНАЛИЗ

АНАЛИЗ (гр. analysis – ажыроо жана бөлүнүү) – нерсени же кубулушту курамдык бөлүктөргө ажыратуу аркылуу изилдөө. А. логикада түшүнүктүн пайда болушуна мүмкүнчүлүктү туудурган, бирдин көпкө, бүтүндүктү – бөлүктөргө, татаалдыкты – компоненттерге, окуяны – анын айрым тепкичтерине, акыл-эстин мазмунун – элементтерге, түшүнүктү – анын белгилерине ажыратып жиберет. А-ди колдонуу аналитикалык метод деп аталат. Э л е м е н т а р д ы к А. – кубулушту, анын айрым бөлүктөрүнө ажыратат, булар бири-бирине бүтүндүккө кандай карым-катнашта экендигин эсепке албастан жүргүзүлөт. С е б е п А. – кубулушту анын себеп-натыйжа карым-катнашын эсепке алуу менен тарамдап бөлүштүрөт. Л о г и к а л ы к А. – логикалык карым-катнашына, көз карандылыгына жараша ажыратат. Ф е н о м е н о л о г и я л ы к А. – кубулуштагы акыл-эс мазмунун, маңызын бөлүп-бөлүп көрсөтөт. П с и х о л о г и я л ы к А. – акыл-эстин мазмунун элементтерге ажыратат. Анализдөөдө эске ала турган нерсе, ал ар бир берилген предмет башкалар менен анын табигый байланышынын бузулушунун натыйжасында, өзүнүн болмушун өзгөртөт. А-ге «талдоо» түшүнүгү туура келет.
Ш. К. Алиева.