Difference between revisions of "АЖЫБЕК баатыр"
м (→top: clean up, replaced: м‑н → <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> (5), ж‑а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span>) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АЖЫБЕК''' Токтобай уулу, Ажыбек баатыр (1800, Ат‑Башы жергеси – 1856, Какшаалдын Кулаган деген жери) – манап, 19‑к‑дын 1‑жарымында черик уруусун башкарган. Атасы Токтобай белгилүү мүлүшкөр болгон. Анын уулдарынын баары тың чыгып (Жабагы, Смайыл, Ажыбек, Эшимбек), «Токтобайдын төрт кашкасы» аталган. А‑тин баатырдыгы элдик санжыра б‑ча Кокон хандыгынын аскерлери Көгарт ашуусун ашып, Арпа жайлоосу аркылуу Ат-Башыга уюштурган жортуулу учурунда көрүнөт (болжолу 1817–18‑ж.). Бул жортуулдан 10–12 ж. өткөн соң гана 1831‑ж. Хаккула миңбашы мындагы кыргыздарды жазалоо ж‑а Коконго каратуу максатында жаңы чапкын жасаган. 1830‑ж. Ат‑Башы өрөөнүндөгү Чекендинин талаасында, 1832‑ж. Аксайдагы Чычаардын бели м‑н Эшикарттын ортосунда (ал жер эл арасында «Ажыбектин чаар муруну» деп аталат) кокон аскерлери м‑н кыргыздардын ортосунда салгылашуу болуп, А. баатыр душманга оор сокку урган. Мындай каршылыктарга карабастан, Хаккула миңбашынын жортуулунун натыйжасында, Ички Теңир‑Тоодо Кокон хандыгынын үстөмдүгү орногон. Бирок көз каранды эместик үчүн кыймыл токтогон эмес. 1847‑ж. ''Кенесары'' Касым уулу баштаган казактардын кыргыздарга жасаган чапкынында А. баатырга кыргыз колунун туусун көтөрүү (алып жүрүү) милдети жүктөлүп, салгылашууда чоң эрдик көрсөткөн. Ал ''Ормон хан'' м‑н үзөңгүлөш жүргөн адамдардан болгон. Кезинде Ормон хан А. м‑н куда болуп, уулу Чаргынды баатырдын жакын тууганы Турдукенин кызына үйлөндүргөн. Анын ишмердигинин дагы бир багыты – Кашкар, Кулжа, Турпан ж. б. шаарларга кыргыз айылдарын аралап өткөн кербен жолун көзөмөлдөп, кербендерди тонотпой Кытайга жеткирип, алардан акы алуу м‑н элин баккан. Кашкардан билимдүү кожо‑молдолорду чакыртып, эл ичинде сабаттуулардын санын арбытууга, усталарды алдырып, кол өнөрчүлүктү өркүндөтүүгө кам көргөн. 2000‑ж. Ажыбек баатырдын 200 жылдыгы белгиленип, Ат‑Башыда эстелиги орнотулган.<br> | '''АЖЫБЕК''' Токтобай уулу, Ажыбек баатыр (1800, Ат‑Башы жергеси – 1856, Какшаалдын Кулаган деген жери) – манап, 19‑к‑дын 1‑жарымында черик уруусун башкарган. Атасы Токтобай белгилүү мүлүшкөр болгон. Анын уулдарынын баары тың чыгып (Жабагы, Смайыл, Ажыбек, Эшимбек), «Токтобайдын төрт кашкасы» аталган. А‑тин баатырдыгы элдик санжыра б‑ча Кокон хандыгынын аскерлери Көгарт ашуусун ашып, Арпа жайлоосу аркылуу Ат-Башыга уюштурган жортуулу учурунда көрүнөт (болжолу 1817–18‑ж.). Бул жортуулдан 10–12 ж. өткөн соң гана 1831‑ж. Хаккула миңбашы мындагы кыргыздарды жазалоо <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> Коконго каратуу максатында жаңы чапкын жасаган. 1830‑ж. Ат‑Башы өрөөнүндөгү Чекендинин талаасында, 1832‑ж. Аксайдагы Чычаардын бели <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> Эшикарттын ортосунда (ал жер эл арасында «Ажыбектин чаар муруну» деп аталат) кокон аскерлери <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> кыргыздардын ортосунда салгылашуу болуп, А. баатыр душманга оор сокку урган. Мындай каршылыктарга карабастан, Хаккула миңбашынын жортуулунун натыйжасында, Ички Теңир‑Тоодо Кокон хандыгынын үстөмдүгү орногон. Бирок көз каранды эместик үчүн кыймыл токтогон эмес. 1847‑ж. ''Кенесары'' Касым уулу баштаган казактардын кыргыздарга жасаган чапкынында А. баатырга кыргыз колунун туусун көтөрүү (алып жүрүү) милдети жүктөлүп, салгылашууда чоң эрдик көрсөткөн. Ал ''Ормон хан'' <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> үзөңгүлөш жүргөн адамдардан болгон. Кезинде Ормон хан А. <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> куда болуп, уулу Чаргынды баатырдын жакын тууганы Турдукенин кызына үйлөндүргөн. Анын ишмердигинин дагы бир багыты – Кашкар, Кулжа, Турпан ж. б. шаарларга кыргыз айылдарын аралап өткөн кербен жолун көзөмөлдөп, кербендерди тонотпой Кытайга жеткирип, алардан акы алуу <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> элин баккан. Кашкардан билимдүү кожо‑молдолорду чакыртып, эл ичинде сабаттуулардын санын арбытууга, усталарды алдырып, кол өнөрчүлүктү өркүндөтүүгө кам көргөн. 2000‑ж. Ажыбек баатырдын 200 жылдыгы белгиленип, Ат‑Башыда эстелиги орнотулган.<br> | ||
''Т. Өмүрбеков, Ы. Кадыров.''<br> | ''Т. Өмүрбеков, Ы. Кадыров.''<br> | ||
14:59, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АЖЫБЕК Токтобай уулу, Ажыбек баатыр (1800, Ат‑Башы жергеси – 1856, Какшаалдын Кулаган деген жери) – манап, 19‑к‑дын 1‑жарымында черик уруусун башкарган. Атасы Токтобай белгилүү мүлүшкөр болгон. Анын уулдарынын баары тың чыгып (Жабагы, Смайыл, Ажыбек, Эшимбек), «Токтобайдын төрт кашкасы» аталган. А‑тин баатырдыгы элдик санжыра б‑ча Кокон хандыгынын аскерлери Көгарт ашуусун ашып, Арпа жайлоосу аркылуу Ат-Башыга уюштурган жортуулу учурунда көрүнөт (болжолу 1817–18‑ж.). Бул жортуулдан 10–12 ж. өткөн соң гана 1831‑ж. Хаккула миңбашы мындагы кыргыздарды жазалоо жана Коконго каратуу максатында жаңы чапкын жасаган. 1830‑ж. Ат‑Башы өрөөнүндөгү Чекендинин талаасында, 1832‑ж. Аксайдагы Чычаардын бели менен Эшикарттын ортосунда (ал жер эл арасында «Ажыбектин чаар муруну» деп аталат) кокон аскерлери менен кыргыздардын ортосунда салгылашуу болуп, А. баатыр душманга оор сокку урган. Мындай каршылыктарга карабастан, Хаккула миңбашынын жортуулунун натыйжасында, Ички Теңир‑Тоодо Кокон хандыгынын үстөмдүгү орногон. Бирок көз каранды эместик үчүн кыймыл токтогон эмес. 1847‑ж. Кенесары Касым уулу баштаган казактардын кыргыздарга жасаган чапкынында А. баатырга кыргыз колунун туусун көтөрүү (алып жүрүү) милдети жүктөлүп, салгылашууда чоң эрдик көрсөткөн. Ал Ормон хан менен үзөңгүлөш жүргөн адамдардан болгон. Кезинде Ормон хан А. менен куда болуп, уулу Чаргынды баатырдын жакын тууганы Турдукенин кызына үйлөндүргөн. Анын ишмердигинин дагы бир багыты – Кашкар, Кулжа, Турпан ж. б. шаарларга кыргыз айылдарын аралап өткөн кербен жолун көзөмөлдөп, кербендерди тонотпой Кытайга жеткирип, алардан акы алуу менен элин баккан. Кашкардан билимдүү кожо‑молдолорду чакыртып, эл ичинде сабаттуулардын санын арбытууга, усталарды алдырып, кол өнөрчүлүктү өркүндөтүүгө кам көргөн. 2000‑ж. Ажыбек баатырдын 200 жылдыгы белгиленип, Ат‑Башыда эстелиги орнотулган.
Т. Өмүрбеков, Ы. Кадыров.