Difference between revisions of "АРИФМЕТИКА"
м (→top: clean up, replaced: м-н → <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> (5), ж-а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span>) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АРИФМЕТИКА''' (гр. arithmetike, arithmos - сан) – сандар ж-a сан көптүктөрү м-н жүргүзүлгөн амалдар ж-дөгү илим; ''математиканын'' бир бөлүмү. А. сан түшүнүгүнүн пайда болушу, эсептөөлөрдүн ыкмалары ж-a каражаттары ж-дө, табияттагы ар кайсы эсептөө системалары м-н жүргүзүлүүчү амалдарды изилдөө, сандардын касиеттери ж-a сан көптүктөрүнүн түзүлүшүнүн аксиомалык анализи ж-дөгү окуу. Саноо мад-ты биздин доорго жеткен мат. кол жазмалардан алда канча мурда пайда болгон. Эң алгачкылары болуп Кахундук (Египет) ж-а атактуу Ринддин (матем. папирустар) папирустары эсептелет. Алар б. з. ч. 2000-жылга туура келет. А-нын кийинки өнүгүшү Байыркы Египет м-н байланыштуу. А. Байыркы Грекияда өзгөчө логистика деп аталуучу илим катары берилген. Байыркы гр. математиги Евклид (б. з. ч. III к.) өзүнүн 7-9–«Башталыштар» китептерин толугу м-н А-га арнап, аларда биринчи жолу эң чоң жалпы бөлүүчүнү табуу алгоритми ж-a жөнөкөй сандар ж-дөгү теоремалар орун алган. А. ж-a эсептөөнүн ондук системасы ж-дөгү окуу Китай, Индия математиктеринин эмгектеринде өнүктүрүлгөн. Индия математикасы арабдарда, Азия м-н Европада А. илиминин өнүгүшүнө түрткү берген. Биздин доордун IX к-да Мухаммед аль-Хорезминин А. ж-дөгү трактаты, индустардын санды ондук системада жазышы, аларды кошуу, алуу, бөлүү, көбөйтүү, квадраттык тамырдан чыгаруу ыкмаларын кеңири жайылтууга түрткү болгон. А-ны байыртадан бери эле кыргыздар да жашоо-тиричилигинде пайдаланып келишкен.<br>''Ад.:'' История математики. Т.1-3. М., 1970-72; ''Ван'' | '''АРИФМЕТИКА''' (гр. arithmetike, arithmos - сан) – сандар ж-a сан көптүктөрү <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> жүргүзүлгөн амалдар ж-дөгү илим; ''математиканын'' бир бөлүмү. А. сан түшүнүгүнүн пайда болушу, эсептөөлөрдүн ыкмалары ж-a каражаттары ж-дө, табияттагы ар кайсы эсептөө системалары <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> жүргүзүлүүчү амалдарды изилдөө, сандардын касиеттери ж-a сан көптүктөрүнүн түзүлүшүнүн аксиомалык анализи ж-дөгү окуу. Саноо мад-ты биздин доорго жеткен мат. кол жазмалардан алда канча мурда пайда болгон. Эң алгачкылары болуп Кахундук (Египет) <span cat='ж.кыск' oldv='ж-а'>жана</span> атактуу Ринддин (матем. папирустар) папирустары эсептелет. Алар б. з. ч. 2000-жылга туура келет. А-нын кийинки өнүгүшү Байыркы Египет <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> байланыштуу. А. Байыркы Грекияда өзгөчө логистика деп аталуучу илим катары берилген. Байыркы гр. математиги Евклид (б. з. ч. III к.) өзүнүн 7-9–«Башталыштар» китептерин толугу <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> А-га арнап, аларда биринчи жолу эң чоң жалпы бөлүүчүнү табуу алгоритми ж-a жөнөкөй сандар ж-дөгү теоремалар орун алган. А. ж-a эсептөөнүн ондук системасы ж-дөгү окуу Китай, Индия математиктеринин эмгектеринде өнүктүрүлгөн. Индия математикасы арабдарда, Азия <span cat='ж.кыск' oldv='м-н'>менен</span> Европада А. илиминин өнүгүшүнө түрткү берген. Биздин доордун IX к-да Мухаммед аль-Хорезминин А. ж-дөгү трактаты, индустардын санды ондук системада жазышы, аларды кошуу, алуу, бөлүү, көбөйтүү, квадраттык тамырдан чыгаруу ыкмаларын кеңири жайылтууга түрткү болгон. А-ны байыртадан бери эле кыргыздар да жашоо-тиричилигинде пайдаланып келишкен.<br>''Ад.:'' История математики. Т.1-3. М., 1970-72; ''Ван'' | ||
дер Варден.'' Пробуждающаяся наука. М., 1959.'' | дер Варден.'' Пробуждающаяся наука. М., 1959.'' | ||
Энциклопедия элементарной математики, кн1. Арифметика. М. -Л., 1951.<br> | Энциклопедия элементарной математики, кн1. Арифметика. М. -Л., 1951.<br> | ||
А А ''Чекеев, С. С. Токсонбаев'<nowiki/>'''.''''' | А А ''Чекеев, С. С. Токсонбаев'<nowiki/>'''.''''' | ||
17:29, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АРИФМЕТИКА (гр. arithmetike, arithmos - сан) – сандар ж-a сан көптүктөрү менен жүргүзүлгөн амалдар ж-дөгү илим; математиканын бир бөлүмү. А. сан түшүнүгүнүн пайда болушу, эсептөөлөрдүн ыкмалары ж-a каражаттары ж-дө, табияттагы ар кайсы эсептөө системалары менен жүргүзүлүүчү амалдарды изилдөө, сандардын касиеттери ж-a сан көптүктөрүнүн түзүлүшүнүн аксиомалык анализи ж-дөгү окуу. Саноо мад-ты биздин доорго жеткен мат. кол жазмалардан алда канча мурда пайда болгон. Эң алгачкылары болуп Кахундук (Египет) жана атактуу Ринддин (матем. папирустар) папирустары эсептелет. Алар б. з. ч. 2000-жылга туура келет. А-нын кийинки өнүгүшү Байыркы Египет менен байланыштуу. А. Байыркы Грекияда өзгөчө логистика деп аталуучу илим катары берилген. Байыркы гр. математиги Евклид (б. з. ч. III к.) өзүнүн 7-9–«Башталыштар» китептерин толугу менен А-га арнап, аларда биринчи жолу эң чоң жалпы бөлүүчүнү табуу алгоритми ж-a жөнөкөй сандар ж-дөгү теоремалар орун алган. А. ж-a эсептөөнүн ондук системасы ж-дөгү окуу Китай, Индия математиктеринин эмгектеринде өнүктүрүлгөн. Индия математикасы арабдарда, Азия менен Европада А. илиминин өнүгүшүнө түрткү берген. Биздин доордун IX к-да Мухаммед аль-Хорезминин А. ж-дөгү трактаты, индустардын санды ондук системада жазышы, аларды кошуу, алуу, бөлүү, көбөйтүү, квадраттык тамырдан чыгаруу ыкмаларын кеңири жайылтууга түрткү болгон. А-ны байыртадан бери эле кыргыздар да жашоо-тиричилигинде пайдаланып келишкен.
Ад.: История математики. Т.1-3. М., 1970-72; Ван
дер Варден. Пробуждающаяся наука. М., 1959.
Энциклопедия элементарной математики, кн1. Арифметика. М. -Л., 1951.
А А Чекеев, С. С. Токсонбаев'.