Difference between revisions of "АЙЫП (адат укугу)"
м (→top: clean up, replaced: м‑н → <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> (3), ж‑а → <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> (3)) |
|||
| 1 -сап: | 1 -сап: | ||
'''АЙЫП''' – ''адат укугу'' б‑ча кылмыш жасаган­дарга ''бийлер'' тарабынан чегерилген жазалардын бири. А. негизинен ар кыл кылмыштарда ар кандай өлчөмдө белгиленген. Адат укугу А‑ты жөнөкөй А. ж‑а тогуз А. деп бөлгөн. Жөнөкөй А. бир кара (жылкы же уй), тон (тон, ичик, чепкен, чапан), жандык (кой‑эчки) м‑н төлөн­гөн. Айыпкердин малы болбосо, А‑тан каракүчү м‑н иштеп берип кутулган. Тогуз А. төө башта­ган тогуз, жылкы баштаган тогуз, уй баштаган тогуз деп белгиленген. Айрым учурларда айып­керге үч тогуз же андан да көп А. салынган. Мис., сарыбагыш уруусунун манабы Ниязбек уулу ''Ормон'' хандын «Ормон окуу» деген мыйза­мында бирөөнү өлтүрсө «куну» – 300 жылкы, бөлөк бирөөнүн аялын ала качып кетсе - 40 жылкы ж‑а уурулугу үчүн - 9 жылкы өлчөмүндө А. салына тургандыгы көрсөтүлгөн. А. үч та­раптын: жабыр тарткандын, манаптын (айрым учурда алар бийлер м‑н катар соттук милдет­терди аткарып, «бийлик» деп аталган салыкты төлөтүп алышкан) ж‑а ишти караган бийдин пайдасына өндүрүлгөн. <br> | '''АЙЫП''' – ''адат укугу'' б‑ча кылмыш жасаган­дарга ''бийлер'' тарабынан чегерилген жазалардын бири. А. негизинен ар кыл кылмыштарда ар кандай өлчөмдө белгиленген. Адат укугу А‑ты жөнөкөй А. <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> тогуз А. деп бөлгөн. Жөнөкөй А. бир кара (жылкы же уй), тон (тон, ичик, чепкен, чапан), жандык (кой‑эчки) <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> төлөн­гөн. Айыпкердин малы болбосо, А‑тан каракүчү <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> иштеп берип кутулган. Тогуз А. төө башта­ган тогуз, жылкы баштаган тогуз, уй баштаган тогуз деп белгиленген. Айрым учурларда айып­керге үч тогуз же андан да көп А. салынган. Мис., сарыбагыш уруусунун манабы Ниязбек уулу ''Ормон'' хандын «Ормон окуу» деген мыйза­мында бирөөнү өлтүрсө «куну» – 300 жылкы, бөлөк бирөөнүн аялын ала качып кетсе - 40 жылкы <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> уурулугу үчүн - 9 жылкы өлчөмүндө А. салына тургандыгы көрсөтүлгөн. А. үч та­раптын: жабыр тарткандын, манаптын (айрым учурда алар бийлер <span cat='ж.кыск' oldv='м‑н'>менен</span> катар соттук милдет­терди аткарып, «бийлик» деп аталган салыкты төлөтүп алышкан) <span cat='ж.кыск' oldv='ж‑а'>жана</span> ишти караган бийдин пайдасына өндүрүлгөн. <br> | ||
А. ''Кубатова.''<br> | А. ''Кубатова.''<br> | ||
15:17, 5 Декабрь (Бештин айы) 2022 -деги абалы
АЙЫП – адат укугу б‑ча кылмыш жасагандарга бийлер тарабынан чегерилген жазалардын бири. А. негизинен ар кыл кылмыштарда ар кандай өлчөмдө белгиленген. Адат укугу А‑ты жөнөкөй А. жана тогуз А. деп бөлгөн. Жөнөкөй А. бир кара (жылкы же уй), тон (тон, ичик, чепкен, чапан), жандык (кой‑эчки) менен төлөнгөн. Айыпкердин малы болбосо, А‑тан каракүчү менен иштеп берип кутулган. Тогуз А. төө баштаган тогуз, жылкы баштаган тогуз, уй баштаган тогуз деп белгиленген. Айрым учурларда айыпкерге үч тогуз же андан да көп А. салынган. Мис., сарыбагыш уруусунун манабы Ниязбек уулу Ормон хандын «Ормон окуу» деген мыйзамында бирөөнү өлтүрсө «куну» – 300 жылкы, бөлөк бирөөнүн аялын ала качып кетсе - 40 жылкы жана уурулугу үчүн - 9 жылкы өлчөмүндө А. салына тургандыгы көрсөтүлгөн. А. үч тараптын: жабыр тарткандын, манаптын (айрым учурда алар бийлер менен катар соттук милдеттерди аткарып, «бийлик» деп аталган салыкты төлөтүп алышкан) жана ишти караган бийдин пайдасына өндүрүлгөн.
А. Кубатова.